BLOG
uitspraakkwesties
Wat te doen met woorden die je op verschillende manieren kunt uitspreken? Spreek ik budget uit als bud-zjut of bud-zjèt? Om er zeker van te zijn dat ik het goed doe, raadpleeg ik vaak de woordenboeken. Volgens Van Dale komen beide uitspraakvarianten van budget voor, maar Prisma woordenboek geeft alleen die tweede (bud-zjèt).
Bij mijn stemopname kies ik nu voor bud-zjèt, omdat ik het dan volgens beide woordenboeken goed doe. Tenzij jij als opdrachtgever vindt dat het toch bud-zjut moet zijn.
Het is natuurlijk het fijnst als we het vóór of tijdens de stemopname eens zijn over alle uitspraakkwesties. Maar dat is niet altijd mogelijk. Soms valt een ‘rare’ uitspraak pas op zodra je de opname terugluistert.
Voor mij is het meestal geen probleem om een geleverde opname kosteloos aan te passen en een woord opnieuw op te nemen als jij vindt dat ik het niet goed heb uitgesproken.
Hier een overzicht van woorden waarbij vaak discussie of twijfel is over de uitspraak. In het blauw hoe het woord geschreven wordt, en daarachter - in het wit - hoe ik het uitspreek, als er geen verdere aanwijzingen zijn gegeven. Niet omdat het zo nodig op mijn manier moet, maar omdat dit de uitspraken zijn die naar mijn idee het meest logisch zijn, of simpelweg omdat die door de woordenboeken worden aanbevolen.
Als je graag wilt dat ik het anders uitspreek dan hieronder weergegeven, is dat geen probleem, maar geef dat dan even aan bij aanleveren van de tekst.
De onderstreepte lettergreep krijgt de klemtoon.
Accessoire : as-sè-swa-re.
Mijn voorkeur gaat uit naar de oorspronkelijke uitspraak aksèswaar. In België wordt die nog steeds gehanteerd, maar in Nederland lijkt niemand meer te weten dat we de dubbele c in dit woord ooit uitspraken als ks, zoals we wel nog steeds doen in accent, acceleratie en accijns.
Aangezien nu zoveel mensen assèsware zeggen, doe ik dat tegenwoordig ook standaard.
Architect : ar-gie-tekt / ar-sjie-tekt
Hierbij hangt de vlag voor mij precies in het midden. De ch als g of als sj. Ik vind een g-klank mooier en logischer, maar ik hoor mezelf - zonder nadenken - toch vaak de sj gebruiken.
Auto : au-to
Dus niet oo-to.
Auto, automaat, autobiografie, autist, autochtoon, autarkie en autopsie hebben het Griekse 'autos' (zelf, dezelfde) als oorsprong. Ik spreek ze allemaal uit als au en niet als oo.
Zo blijft ook het verschil duidelijk tussen autografie (procedé tot vermenigvuldiging van drukwerk of tekeningen) en otografie (beschrijving van het oor), en tussen autoplastiek (herstellen van lichaamsdeel met huid van een ander lichaamsdeel) en otoplastiek (plastische oorchirurgie).
Budget : bud-zjèt.
Catalogus : kaa-taa-loo-gus.
Chicago : Shjie-káá-kóó
(Stad in de Verenigde Staten) De ch wordt in deze naam niet als tsj uitgesproken maar als shj. De k die ik heb geschreven in de laatste lettergreep moet uiteraard ‘zacht’ zijn.
Chips :
- tsjips als het een onderdeel in een computer is.
- sjips als het dunne, harde aardappelschijfjes zijn (zoutjes, snack).
Cortenstaal : kor-tèn-staal
Bij voorkeur met evenveel klemtoon op de eerste als op de tweede lettergreep, maar de verleiding is groot om toch de eerste of juist de tweede lettergreep meer klemtoon te geven. Van Dale houdt het op: klemtoon op eerste lettergreep.
Cor-Ten is een afkorting van: 'corrosion resistance' en 'tensile strength’.
Dementie : déé-mèn-tsie
Klemtoon op 2e lettergreep.
Derby :
- in Engeland zeggen ze dàj-bie
- in Amerika zeggen ze dùj-bie
- in Nederland doen we soms gewoon dèr-bie. Dat laatste heeft mijn voorkeur.
Entrecote : an-trùh-koot
De laatste t spreek ik dus wel uit. Dat doen de Fransen ook.
Euthanasie : eu-taa-naa-sie
De eu spreek ik niet uit als ui. In Nederland zijn zowel ui als eu gangbaar, maar in België wordt alleen eu gezegd bij dit van oorsprong Griekse woord. Ook in Frankrijk overigens.
Golf
Als het gaat om golven in de zee of in je haar dan spreek ik de G als Nederlandse G uit. Als het gaat om het spelletje/de sport waarbij met een club tegen een balletje wordt geslagen, spreek ik de G als Engelse G uit.
Hygiëne : hie-gie-jéé-nùh
De ë dus precies zoals je doet bij ‘hygiënisch’ en ‘mondhygiënist’. In de blog ‘trema’ ga ik hier meer in detail op in.
Idealiter : ie-déé-jaa-lie-tèr.
Impact : Im-pèkt
Mijn voorkeur is om dit woord op z’n Nederlands uit te spreken, met een korte à, zoals in pakt, zakt en gehakt. Maar omdat de meerderheid een voorkeur lijkt te hebben voor een Engels-achtige uitspraak hanteer ik die. Impèkt dus..
Intrige : in-trie-zjùh
De g als de g in horloge. ik vind dat de g eigenlijk uitgesproken moet worden zoals in intrigeren en intrigant, maar ik volg hierin wat de woordenboeken aangeven en wat de meeste Nederlanders doen.
Kröller Müller : Krùl-lur Múú-lur
Er staat niet Kröller Möller, ondanks dat veel mensen het wel zo uitspreken.
Lychee : lie-tsjie
Er komen allerlei uitspraakvarianten voor: lie-tsjie, lie-tsie, lai-tsjie, lai-tsie, lie-sjee. Omdat het een Chinese vrucht is, voelt het voor mij het meest logisch om zo dicht mogelijk bij de Chinees-Mandarijn uitspraak te blijven: lie-tsjie. Maar in Chinees-Kantonees is het lai-tsie, en daar valt ook wat voor te zeggen, en zo doen de Engelsen het ook.
Magazine : mèh-gùh-zien
Zoals de Engelsen en Amerikanen doen: met een lange ie op het eind. De eerste lettergreep geef ik iets meer klemtoon dan de laatste. De middelste lettergreep geen klemtoon.
Market Garden : Mar-kut Gar-dun
Beide woorden krijgen evenveel nadruk (zoals bij Rolls Royce).
Michigan : Mi-sjie-kun
(staat in de Verenigde Staten) De ch wordt in deze naam niet als tsj uitgesproken maar als shj. De k die ik heb geschreven in de laatste lettergreep moet uiteraard ‘zacht’ zijn.
München : Muun-gjun
Dus niet Muun-sjun. Met dezelfde ch-klank als in Mädchen en Mönchen.
Normaliter : nor-maa-lie-tèr.
Notulen : noo-tuu-lun.
Tot 23 april 2021 vond ik dat de klemtoon op de eerste lettergreep moet liggen, maar in april 2021 werd het woord ’notulen’ vaak gebruikt in de media, en de overgrote meerderheid spreekt het uit met klemtoon op de tweede lettergreep. Dat is nu zo gangbaar geworden dat klemtoon op eerste lettergreep voor mij onderhand merkwaardig en zelfs onjuist klinkt.
Oestrogeen : oe-stroo-geen
De oe dus niet als ui of eu.
Parameter : paa-raa-mee-tur
Van Dale geeft aan dat de klemtoon op de eerste, tweede of derde lettergreep kan liggen. Voor mij voelt klemtoon op de eerste lettergreep het mooist, fijnst en makkelijkst.
Restaurant : res-too-rant
De laatste t spreek ik hoorbaar uit. Maar als het woord onderdeel is van een Franse bedrijfsnaam (Restaurant Chez Bernard, Restaurant Le Papillon) is het natuurlijk logischer om de laatste t van restaurant niet uit te spreken.
Quinoa : kinoewàh
De oe klinkt kort, niet als lange óó en zonder klemtoon.
Router : rau-tùr.
Sceptisch : skep-ties
Dus niet sep-ties, hoewel dat vanuit de schrijfwijze bekeken logischer is. Maar vanuit de Griekse oorsprong bekeken ligt de k-uitspraak meer voor de hand. Plus dat dan verwarring met het woord septisch (zonder c) wordt vermeden.
Shiitake : Shù-ie táá-kùh
De eerste twee lettergrepen lopen vloeiend in elkaar over, maar de tweede i wordt wel hoorbaar aangezet. De eerste i klinkt ergens tussen een i een ù in.
Tetris : téé-tris
De naam van dit computerspelletje is een samentrekking van ‘tetromino’ en ’tennis’. De Engelsen spreken het uit als ’tètris’, maar omdat het eerste deel op het Griekse woord ‘tetra’ (vier) is gebaseerd, vind ik het logischer om de eerste lettergreep uit te spreken zoals we doen bij andere woorden die met ‘tetra’ beginnen.
Therapeut : tih-raa-puit
De manier waarop ik de eu uitspreek, zit ergens tussen eu en ui in. Het is geen overduidelijke eu zoals in kleuter maar ook geen expliciete ui als in brandweerspuit.
Uber : oe-bur
Wordt door velen uitgesproken als über (úúbur), maar Uber is een Amerikaans bedrijf, niet Duits. En er staat geen Umlaut op de U van Uber.
Website : web-sait
Zoveel mogelijk als Nederlands klinkend, met een Nederlands uitgesproken W (boventanden op onderlip).
Wifi : wie-fie
Met Nederlandse w.
YouTube : Joe-tjoeb
Tube als UK-Engels en niet als USA-Engels, ook al is YouTube een Amerikaans bedrijf. Dus: tjoeb en niet toeb.
24/7 : Vierentwintig zeven
Er was een tijd dat ik dit insprak als ‘vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week’. Toen kwam er een periode dat het gangbaar was om in het Engels te zeggen: ‘twenty-four seven’. En op het moment is het het meest gebruikelijk om de getallen in het Nederlands uit te spreken.
360 : Drie zestig
In de betekenis van ‘360 graden, om je heen’. Als het getal in een productnaam staat, kan het logischer zijn om ‘three sixty’ te zeggen (World Power Game 360), maar zelfs dan heb ik een lichte voorkeur voor Nederlandse uitspraak van het getal.
September 2020. Laatste toevoeging: 9 maart 2023