Toen ik vroeg waarom ze mij hiervoor hadden gekozen, kreeg ik als antwoord: “Het is te horen dat jij niet in Engeland of Ierland bent geboren, maar waar je wel bent geboren valt niet te zeggen. Je zou een Zweedse auto-ontwerper kunnen zijn, maar je zou ook een Nederlandse zakenman kunnen zijn.”

Ik was zelf uitermate onzeker over mijn Engelse uitspraak. Vooral omdat ik in Nederland vaak te horen krijg dat ik ‘niet native’ klink. Maar de mensen in Ierland verzekerden me dat ze het geweldig vonden klinken. En toen ik nog steeds wat argwanend was, zeiden ze: “Man, it’s good and we love your accent. Really.”

En toen moest ik er ineens aan denken dat dat letterlijk was wat ik vijf jaar eerder een aantal keren te horen kreeg toen ik op vakantie was in Amerika:

“Where you’re from?”

“Netherlands, Europe.”

“Oh really? Love the accent.”

Dat levert de merkwaardige situatie op dat opdrachtgevers die native Engels spreken mijn Engels goed en bruikbaar vinden, terwijl Nederlandse opdrachtgevers mijn Engels soms ‘niet goed genoeg’ vinden.

universeel

Die opdracht voor de Ierse radio staat niet op zich. Ik heb meer internationale opdrachten in het Engels gedaan. Voor opdrachtgevers in het Verenigd Koninkrijk en in de Verenigde Staten. En bij al die opdrachten was het doel om een Engelse stemopname te hebben die over de hele wereld begrepen kan worden, zonder dat er direct een link met een land wordt gelegd.

En daar zijn twee redenen voor:

Allereerst zijn er landen die het niet erg vinden om Engels te spreken maar die toch liever niet een directe associatie willen met Engeland of Amerika. En eigenlijk wel zo logisch ook toch? Als een Nederlander en Hongaar besluiten om met elkaar te communiceren in het Engels, zodat ze allebei een zelfde soort ‘handicap’ hebben (namelijk beiden niet hun geboortetaal spreken), waarom zou dat dan precies het Engels moeten zijn zoals dat in het Verenigd Koninkrijk wordt gesproken?

Ten tweede zullen Duitsers, Fransen en Italianen het Engels dat ik spreek vaak beter kunnen volgen dan het Engels van een native Engelsman. Mijn manier van Engels spreken ligt dichter bij de manier waarop de Duitsers, Fransen en Italianen het zelf ook doen.

Toen ik door een Amerikaans reclamebureau werd geboekt voor een stemopname in ‘international English’ heb ik gevraagd waarom ze specifiek voor mij hadden gekozen. Het antwoord: “Your accent cannot be located. We asked around in our team and no one had a clue what country you are from. Someone thought that you were born in the UK and either were trying to speak American or have moved to the USA recently, others thought you must be from Europe but could not guess what country.”

Voor de duidelijkheid: ik had mijn uiterste best gedaan om zo goed mogelijk Engels te spreken. Ik had niet moedwillig een accentje ingebouwd of zo.

Dus als ik het op mijn allerbest doe, hoort iedereen nog steeds dat het niet-native is; en vinden Engelsen, Ieren en Amerikanen het een aangenaam accent.

In tegenstelling tot wat ik in Nederland vaak hoor, blijkt internationaal te gelden: het is niet erg als het niet-native klinkt. Bij sommige opdrachten is het zelfs de bedoeling dat het niet-native klinkt.

wereldtaal

Het Engels is geworden waar ooit Esperanto voor was bedoeld: een neutrale wereldtaal. Bij Esperanto was het specifiek de bedoeling dat de taal POLITIEK neutraal zou zijn, wat mogelijk was doordat er geen land bestaat waar Esperanto van nature wordt gesproken.

Voor het Engels gaat dat politiek-neutrale niet op. Het is de taal van het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten van Amerika, en van Australië.

Toch is Engels op het moment dé universele 'Lingua Franca'; de taal die in een gesprek wordt gebruikt door twee mensen die die taal allebei niet als moedertaal hebben.

Ik heb opdrachtgevers in veel verschillende landen en met al die opdrachtgevers communiceer ik in het Engels. Met mensen in Duitsland, Italië, Polen, Denemarken, Egypte, China, Turkije, India, Brazilië, Finland en ook in Frankrijk. Dat de Fransen te chauvinistisch zijn om Engels te leren en dat ze er niet goed in zouden zijn, is iets van vroeger. In de afgelopen vijftien jaar heb ik met veel Fransen probleemloos in het Engels gemaild en gebeld.

Op mijn pagina met klantreacties staan veel teksten in het Engels. Die citaten komen van klanten over de hele wereld, dus niet alleen uit Engels-sprekende landen.

Dat het Engels van mijn Duitse opdrachtgever niet native klinkt, doet totaal niet ter zake. Het gaat erom dat ik begrijp wat hij zegt.

Maar… ik hoor wel overeenkomsten in het Engels dat Duitsers spreken. En ook overeenkomsten in het Engels dat Fransen spreken. Met andere woorden: als ik iemand Engels hoor spreken zonder te weten uit welk land hij komt, kan ik vaak snel raden of het een Duitser, Fransman of Italiaan is. Dat zit hem in de uitspraak maar ook in woordkeus en zinsbouw. Het lijkt er zelfs op dat elk land zijn eigen manier van Engels spreken heeft.

Voor Nederland ligt dat anders. In Nederland hebben we een historie in het leren en spreken van andere talen. En minstens zo belangrijk: in Nederland worden buitenlandse tv-programma's van oudsher ondertiteld. En dus niet in het Nederlands nagesynchroniseerd, zoals in de meeste landen om ons heen.

Dit heeft Nederlanders een grote vreemde-taal-voorsprong opgeleverd. Wij kennen het hoorbare verschil tussen James Bond en Indiana Jones. Tussen Coronation Street en As The World Turns. Terwijl in Italië de kans bestaat dat John Cleese en Brad Pitt door dezelfde stemacteur worden nagesynchroniseerd. In het Italiaans.

Het heeft er ook voor gezorgd dat we in Nederland niet altijd goed onderscheid kunnen maken tussen Engels uit het Verenigd Koninkrijk en Engels uit de Verenigde Staten. Series en films uit het VK en de VS komen in grote hoeveelheden kriskras door elkaar voorbij op onze beeldschermen. En dat is te merken in de manier waarop Nederlanders Engels spreken. Het is een bonte mengeling van UK-Engels en USA-Engels. Op een manier die niet zomaar even nagedaan kan worden door een Amerikaan of Engelsman. Zij zouden dan namelijk bewust ‘fouten’ moeten aanbrengen, terwijl onze insteek is dat we het zo goed mogelijk proberen te doen. En dan niet doorhebben waar we ‘fouten’ maken.

mid-atlantic en trans-atlantic

Wat ik vaak heb meegemaakt bij castings: “We zoeken een native Engelse stem”.  Ik laat een aantal stemdemo’s horen van verschillende stemacteurs die in Engeland zijn geboren. Vaak volgt dan de reactie: “Oh, maar dat klinkt wel heel erg Brits. Doe dan toch maar stemmen uit Amerika.”

Ik laat stemmen uit Amerika horen, en krijg dan de reactie: “Ja, maar dit is weer veel te Amerikaans. Het zou er eigenlijk tussenin moeten zitten.”

Iets tussen Engels en Amerikaans in. Daar is een naam voor: mid-atlantic. De term trans-atlantic komt ook voor. 

Het is dan niet de bedoeling om bijdehand te gaan doen en te zeggen: “in het midden van de Atlantische Oceaan, tussen het VK en de VS in, ligt IJsland. Dus je wilt een IJslands accent?”

Nee, met mid-atlantic wordt bedoeld: een manier van Engels spreken die niet te Brits klinkt en niet te Amerikaans. Een beetje van allebei.

Maar vind maar eens een stemacteur die in het midden van de Atlantic is geboren en een gemengd accent heeft. Die bestaat niet.

Er moet iemand geselecteerd worden die in staat is om Engels te spreken dat een beetje Brits en een beetje Amerikaans is.

Soms wordt voor een native Engelse stem gekozen die met een Amerikaanse tongval gaat spreken. Dat werkt beter dan aan een Amerikaan vragen of hij ‘minder Amerikaans’ wil spreken en Brits wil mengen in zijn uitspraak. Want - met alle respect - Britten zijn niet heel erg goed in het spreken van andere talen, maar Amerikanen zijn er ronduit slecht in.

In een gezelschap van 14 Nederlanders en 1 Amerikaan of Engelsman, spreekt iedereen Engels. Nederlanders vinden dat geen probleem, en meestal juist wel leuk. En ook dat draagt bij aan onze vaardigheid in het Engels.

Bij de keuze voor een mid-atlantic stemopname wordt tegenwoordig steeds vaker gekozen voor een Nederlandse stem. Niet een Nederlander die meteen door de mand valt als Nederlander, maar een Nederlander die in zijn Engelse uitspraak onherkenbaar is als Nederlander. Dat levert als vanzelf een accent op dat mid-atlantic is.

Die begrippen mid-atlantic en trans-atlantic worden trouwens steeds minder gebruikt. En gelukkig maar want het leidde soms tot veel verwarring. De nieuwe termen zijn: international English en European English. Ook de omschrijving Continental European English komt voor. Dat mag je interpreteren als: Engels dat niet klinkt als het Engels in Engeland, Schotland of Ierland.

adviezen

Wat nou te doen als je stemopnames in het Engels nodig hebt? Als een opname in Nederland gebruikt gaat worden voor toehoorders die Nederlands spreken, is het uiteraard het meest logisch om een Nederlandse voice-over in te schakelen.

Als een opname (alleen) in het Verenigd Koninkrijk gebruikt gaat worden, voor Engelse toehoorders, is het logisch om een native Brits-Engelse stem te boeken.

Als een opname gericht is op de Amerikaanse markt (dus alleen de Verenigde Staten van Amerika) dan is het het meest logisch om een native Amerikaanse stem te kiezen.

Als je als Nederlands bedrijf je wilt richten op een internationale markt, zou je kunnen kiezen voor een native Britse of native Amerikaanse stem, maar je zou ook kunnen overwegen om een Nederlandse stem te kiezen die goed is in internationaal Engels. Je geeft je boodschap dan een internationale uitstraling, en niet een Britse of Amerikaanse.

En als het gaat om een productie die gericht is op de hele wereld, of voor een bijeenkomst waar mensen uit veel verschillende landen aanwezig zullen zijn…. ook dan kan het een goede keuze zijn om te kiezen voor een Nederlandse voice-over die internationaal Engels spreekt.

Het is trouwens niet zo dat álle Nederlanders goed zijn in international English. Het kan ook heel fout klinken, zoals dit bijvoorbeeld:

Engels met vreselijk Nederlands accent

Engels met Europees accent