spreeksnelheid
woorden per seconde
Het gemiddelde spreektempo van een voice-over zit op 2 tot 2,5 woorden per seconde. Dat is 120 tot 150 woorden per minuut.
Meer woorden in een minuut is mogelijk, maar dan moet er sneller gesproken worden. En dat kun je niet onbeperkt doorvoeren. Er zit een grens aan wat fysiek haalbaar is voor een voice-over, maar ook aan wat een luisteraar aankan.
En wat is nog aangenaam? Als het spreektempo te hoog of te laag ligt, kan dat de luisteraar irriteren. Dat komt het overbrengen van de boodschap niet ten goede.
Vergelijk het met water drinken: giet je in 1 keer de inhoud van een heel longdrink-glas door je keel naar binnen, of verdeel je het in afzonderlijke slokjes met korte pauzes tussendoor?
Ik heb een tekst van 67 woorden een aantal keren ingesproken. Steeds met een andere spreeksnelheid. Om te beginnen een opname die ik zelf beschouw als normaal tot vlot spreektempo:
normaal-vlot • 25 sec.
Deze opname duurt net iets langer dan 25 seconden. Alle ademhalingen zijn intact gelaten, en er is niet in de opname geknipt. Het spreektempo ligt hier op 2,6 woorden per seconde, oftewel 159 woorden per minuut.
In de volgende opname spreek ik een stuk langzamer en kom dan uit op ruim 34 seconden voor de tekst van 67 woorden. Dat is ongeveer 2 woorden per seconde (120 woorden per minuut).
langzaam gesproken • 34 sec.
Het is mogelijk om nóg langzamer te spreken, maar in de praktijk wordt juist vaak gevraagd om sneller te spreken. Omdat een filmpje anders te lang wordt, of omdat uitzendtijd duur is en het veel geld scheelt of een commercial 15 of 20 seconden lengte heeft.
Met wat sneller spreken en daarna alle ademhalingen wegknippen, lukt het om de tekst van 67 woorden binnen de 20 seconden te krijgen. Dit is onnatuurlijk want vrijwel niemand kan zoveel woorden achter elkaar uitspreken zonder adem te halen. Toch klinkt dit ons niet vreemd in de oren. Deze techniek wordt namelijk vaak toegepast.
vlot, adempauzes verwijderd • 20 sec.
Ineens hebben we het spreektempo weten op te voeren naar 3,35 woorden per seconde (201 woorden per minuut). Voor een korte commercial is dit acceptabel, maar voor langere teksten klinkt dit onaangenaam. Er wordt de luisteraar geen tijd meer gegund om de woorden in zich op te nemen, nu de natuurlijke adempauzes weg zijn. Het is een waterval van woorden geworden.
En als ik op mijn aller-snelst ga? Dan lukt het om de tekst in 15 seconden te krijgen. Ik adem dan zo weinig mogelijk (1 keer in het midden) en spreek zo snel als ik kan waarbij ik wel probeer de articulatie duidelijk te houden:
heel snel gesproken • 15 sec.
Okee, laat ik dat nog een keer proberen. Nóg sneller en dan die ene ademhaling wegknippen. Dan lukt het zelfs om de opname in minder dan 14 seconden te krijgen:
super snel gesproken • 13,5 sec.
Bijna twee keer zo snel als de eerste opname. Het is niet echt mooi meer, maar het verhaal is nog te volgen. Een spreektempo van 4,8 woorden per seconde (287 woorden per minuut).
versnellen via software
Een andere mogelijkheid om zoveel mogelijk woorden in zo weinig mogelijk tijd te krijgen is time-compression. Een digitale truc waarmee een opname kan worden versneld zonder de toonhoogte te veranderen. Dus geen Smurf- of Mickey Mouse-effect. Alleen maar sneller.
Laat ik de allereerste opname van 25 seconden eens via digitale techniek versnellen naar 14 seconden:
digitaal versneld • 14 sec.
Voor serieuze toepassingen raad ik dit niet aan. Ook al is het nog steeds mijn stem, door de bewerking klink ik als een computer.
Nóg een andere manier. Ik pak de opname van 20 seconden, waaruit ik alle ademhalingen had verwijderd, en versnel die met time-compression tot 15 seconden. Dat klinkt zo:
zonder adem, digitaal versneld • 15 sec.
Hoewel dit onrealistisch en kunstmatig klinkt, is de articulatie toch net wat beter dan de versie van 15 seconden die ik naturel (snel) heb ingesproken.
Het blijft zo dat een zo hoog spreektempo het best voorkomen kan worden. Maar als het écht per se nodig is om zoveel mogelijk woorden in zo weinig mogelijk seconden te krijgen, dan zijn er dus verschillende manieren om dat voor elkaar te krijgen.
En zoals je hebt kunnen horen, kán ik best snel spreken als het moet.
twee woorden per seconde
Waar moet je nou van uitgaan als je een tekst schrijft? Hoeveel gesproken woorden gaan er gemiddeld in een minuut? Hierboven heb ik laten zien dat het praktisch mogelijk is om 287 gesproken woorden in een minuut te stouwen. En zelfs die opname zou nog verder ge-time-compresst kunnen worden zodat we 300 woorden in een minuut krijgen. Maar met communicatie heeft zo’n opname dan weinig meer te maken.
Het vak van voice-overen houdt nou juist in dat een tekst mooi, duidelijk en met overtuiging wordt gebracht. En dat kost tijd. In de dagelijkse omgang spreek ik meestal sneller dan als ik als voice-over achter de microfoon zit.
Dat is ook de reden waarom een tekst die door de tekschrijver zelf is getimed (“ik krijg hem binnen dertig seconden”) door de voice-over niet makkelijk in dat tempo gedaan kan worden. Een voice-over kan best zo snel spreken als een niet-voice-over (zoals een tekstschrijver), maar dan klinkt hij dus ook als een niet-voice-over.
Mijn advies blijft om uit te gaan van twee tot twee-en-halve woorden per seconde. Dus 120 tot 150 woorden per minuut.
Maar in de allereerste opname hierboven zat ik toch al op 159 woorden per minuut? Zeker, maar in praktijk is het lang niet altijd zo dat alle beschikbare tijd - van voor tot achter - wordt gevuld met spraak. Bij een filmpje is er gewoonlijk een (muzikaal) intro voordat de spreekstem begint. En ook bij een commercial van 10 seconden wil je liever niet dat het van de allereerste milliseconde tot en met de allerlaatste milliseconde barstensvol zit met gesproken woorden. Geef de luisteraar wat rust om de woorden tot zich te nemen en te verwerken. Al is het maar een halve seconde.
Pauzes in een gesproken tekst hebben een functie. Soms is het mooi om extra lange pauzes in te voegen, zoals je op papier doet met een regel wit tussen alinea’s. In een filmpje kun je die pauze eventueel opvullen met muziek. Er is van alles mogelijk om variatie aan te brengen en de boodschap aantrekkelijker te maken.
Bedenk ook dat dit door de tekstverwerkers Word en Pages wordt geteld als één woord: “€498,77”.
Maar voluit uitgeschreven, dus ook voluit uitgesproken, staat daar: “vier honderd acht en negentig euro en zeven en zeventig cent.”
Wat 1 woord lijkt op papier, blijken in gesproken versie 11 woorden te zijn.
Ik kán heel snel spreken als het moet, maar snelheid gaat bijna altijd ten koste van schoonheid en overtuigingskracht. De juiste balans ligt wat mij betreft bij de allereerste opname hierboven (van 25 seconden).
hoever kun je gaan?
De limiet zit bij 3 woorden per seconde. Oftewel 180 woorden per minuut. Dat is het kantelpunt. Een spreeksnelheid van drie woorden per seconde is voor een voice-over nog net te doen en is voor een luisteraar nog net acceptabel. Meer dan dat klinkt te snel en lukt sommige voice-overs niet eens. Er zijn dan technische trucs nodig om de opname te versnellen en in te dikken. Dat kan een keuze zijn, maar wees je er dan wel van bewust dat het resultaat onnatuurlijk is. En daarmee voor veel luisteraars onaangenaam.
anders in andere talen
Wat ik hierboven heb geschreven, gaat alleen over Nederlandse teksten. De leidraad van 120 tot 150 woorden per minuut gaat niet voor alle talen op. In het Engels gaan er meer woorden in een minuut. Niet omdat Engelsen sneller spreken, en ook niet omdat hun woorden korter zijn, maar omdat zij woorden veel meer los van elkaar schrijven dan wij in het Nederlands doen.
Voorbeeld:
Nederlands: ‘achtuurjournaal’ (1 woord)
Engels: ‘eight o’clock news’ (3 woorden)
Het zijn evenveel letters, maar niet evenveel woorden. Dus als je de woordentel-functie van je tekstverwerker gebruikt, heb je voor het Engels een andere berekening nodig om te weten hoeveel gesproken woorden er in een minuut gaan.
…OF RUIMTE EN OPENHEID?